3 tips voor werken met wicked problems in de publieke gezondheid

Datum: 25 mei '22

Werk je aan een vraagstuk dat onmogelijk op te lossen lijkt? En weet je niet waar je moet beginnen? Grote kans dat je te maken hebt met een ‘wicked problem’. Juist in de wereld van de publieke gezondheid komen dit soort vraagstukken vaak voor. Astrid de Graaf (opleidingsmanager Master Public Health bij de NSPOH) en Etske Kroon (docent) geven 3 tips hoe je om kan gaan met deze wicked problems.

Tip 1: Onderzoek of je te maken hebt met een wicked problem

Wicked problems komen in alle sectoren en vakgebieden voor. Concrete voorbeelden zijn de opvang van vluchtelingen, de mentale gezondheid van jongeren, armoede en taalachterstand. Toch is er een aantal overeenkomsten waar je ze aan herkent.  

Allereerst is er sprake van een veelheid aan kennis over oorzaken en oplossingen. De oorzaak van eenzaamheid bij ouderen kan bijvoorbeeld gezocht worden in mentale gezondheid, armoede of omgevingskenmerken. In welke oorzaak ligt nu de oplossing? Ten tweede is een wicked problem gelaagd als het gaat om belangen en waarden. Kijk maar naar de coronapandemie. Het gezondheidsbelang leek voortdurend te concurreren met politiek-economische belangen en de mentale gezondheid van kinderen. Als laatste heb je ook te maken met een veelheid aan actoren. Bij de aanpak van overgewicht bij kinderen spelen zowel ouders, als scholen en sportverenigingen een rol. En wat denk je van supermarkten en fastfoodketens? 

De grootste valkuil bij wicked problems is om te snel in de oplossingsmodus te schieten en daarbij geen recht te doen aan de complexiteit. Vraag jezelf dus af wat je wél kunt doen.  

Tip 2: Bekijk het wicked problem vanuit verschillende perspectieven

Het is belangrijk om het probleem vanuit verschillende perspectieven te verkennen, juist vanwege de complexiteit. Hoe is het probleem voor de buren, de inwoner, de gezondheidsprofessional en de schooldirecteur? Kijk daarnaast ook naar het politiek historisch, internationaal, economisch, juridisch en cultureel perspectief. Jij vindt misschien zelf het culturele perfectief belangrijk, maar een ander kijkt misschien vanuit een economisch perspectief. Doe recht aan de waarden en belangen van de betrokkenen. Het is bij wicked problems meestal niet duidelijk wie de beslissingen neemt of ‘eigenaar’ is van het probleem. Samen keuzes maken, een gezamenlijke taal spreken en werken aan gedeelde beelden: zo ontstaat er energie om het vraagstuk met elkaar aan te pakken.   

Tip 3. Toon persoonlijk leiderschap

Een wicked problem is niet zomaar opgelost. Het vraagt veel van je: verplaatsen, verbinden, reframen en samenwerken. Mensen zijn ongeduldig en willen graag resultaat zien. Hier komt persoonlijk leiderschap om de hoek kijken. Want hoe krijg je mensen mee? Je moet stevig in je schoenen staan en tegelijkertijd een open blik houden. Het helpt als je jezelf goed kent en weet wat je eigen kompas is. Wie ben jij in relatie tot dit vraagstuk? Welke rol kan en wil je zelf spelen? Door welke waarden en idealen word je gestuurd en hoe komt dit tot uiting? Verder moet je tegen onzekerheid en verandering kunnen. Je hoeft geen natuurlijk leider te zijn maar je moet wel persoonlijk leiderschap kunnen tonen (of willen ontwikkelen). Onderzoek bij jezelf waar jouw kansen liggen en waar je voor wilt gaan, of juist niet. 

Bonus tip: Moonshot thinking

Wees vooral ambitieus. Die energie heb je nodig om mensen mee te krijgen. In de jaren zestig geloofde ook niemand dat men binnen tien jaar op de maan zou staan. En toch is het gelukt. Zo’n grote gezamenlijke ambitie helpt om er ook echt met z’n allen voor te gaan. Kan je zelf zo’n ‘moonshot’ formuleren?  

Wil je meer leren over het werken met wicked problems? Kom dan naar een van onze gratis online informatiebijeenkomsten over de zevendaagse Leergang toekomstgerichte publieke gezondheid van de NSPOH.