In 3 stappen een krachtenveldanalyse maken
Datum: 18 dec '23Stel, je bent een jeugdarts en je wilt in 2024 het schoolverzuim in jouw gemeente met 10% verlagen. Hoe pak je zoiets aan? Het maken van een krachtenveldanalyse biedt uitkomst.
Redactie en tekst Lie Kietselaer | Inhoud Myriam Gijsbers-van Pesch | Visuals Babs Tersteeg
Een krachtenveld is een schematische weergave van belanghebbenden rondom een vraagstuk. Hiermee krijg je OVERZICHT in rollen, belangen, relaties en invloed en INZICHT in de dynamiek. Daarna kan je goed onderbouwen wat strategisch handig is om te doen.
Als je de term ‘krachtenveldanalyse’ googelt krijg je enorm veel hits. Je kan het op verschillende manieren doen. Een daarvan is de webanalyse. Je werkt hierbij met het principe: verkennen, verplaatsen, verbinden.
Een krachtenveld breng je ideaal gezien in beeld met anderen. Doe je het alleen dan blijf je hangen in je eigen vanzelfsprekendheden. Je komt dan niet veel verder dan wat je al wist. Vraag dus twee of drie mensen die iets met jouw onderwerp te maken hebben. En een dwarsdenker die er helemaal niks van weet is ook altijd fijn. Die stelt zaken aan de kaak die jij vanzelfsprekend vindt.
Stap 1. Verkennen
Doel van verkennen is in kaart brengen wie de belanghebbenden zijn. Het kijken naar belanghebbenden vraagt een bredere blik dan het denken in termen van betrokkenen. Je laat de mensen die je hebt uitgenodigd jou in een aantal rondes bevragen.
Wie worden er geraakt als jij jouw doel behaalt?
Bij goed doorvragen kom je op 8 tot 22 belanghebbenden. Het aantal belanghebbenden bepaalt de grootte van je web. Heb je minder dan 8 belanghebbenden dan kijk je niet breed genoeg, heb je er meer dan 22 dan moet je faseren en een selectie maken.
Veel mensen kiezen er in deze fase voor om te werken met een Exceloverzicht om daarna het web visueel te maken.
Laten we het voorbeeld nemen aan het begin van het artikel. Jij wil als jeugdarts het schoolverzuim in de gemeente Dromenland met 10% omlaag hebben in 2024.
De volgende belanghebbenden komen uit de vragenronde:
- Mr. Pietersen, directeur grootste middelbare school in Dromenland
- Mvr. Jansen, beleidsambtenaar Onderwijs, gemeente Dromenland
- De heer Kortstra, intern begeleider grootste middelbare school in Dromenland
- Aniek de Jong, eigen leidinggevende JGZ
- Robert Liekens, stafarts en collega bij JGZ
- Meneer van Staal, wethouder Onderwijs en Sport in Dromenland
- ???, Hoofd Onderwijsbeleid (zal er vast zijn, maar we weten nog niet wie het is)
- Dr. Boogerd, huisarts Dromenland
En zo zijn er nog veel meer te bedenken (de verzuimende kinderen, hun ouders, de jeugdpsycholoog, de leerplichtambtenaar maar voor nu laten we het even hierbij)
Eerste ring: naam en functie
De belanghebbenden zet je in de eerste ring met naam en functie. Dat zijn dus de mensen die iets te verliezen of te winnen hebben als jij je doel bereikt. Denk eraan dat je personen invult en geen organisaties of afdelingen. Als je iemands naam niet weet zet je een vraagteken neer. Alles wat je niet weet is vanaf nu strategische informatie. Laten we beleidsambtenaar mevrouw Jansen als voorbeeld nemen. Die komt dus in de eerste ring te staan.
Stap 2. Verplaatsen
Je gaat de belanghebbenden uitwerken vanuit hun perspectief.
Tweede ring: rol
In de tweede ring zet je de rol van elke belanghebbenden. Welke ROL speelt diegene in relatie tot jouw doel? Het helpt om dan te denken in termen van WERKWOORDEN. Denk aan informatie geven, besluiten nemen, geld beschikbaar stellen, meedenken, advies afnemen, voor de uitvoering zorgen. Hoe concreter, hoe beter. Iemand kan ook meerdere rollen hebben.
De rol van beleidsambtenaar Mevrouw Jansen is in dit geval ‘probleem aankaarten bij wethouder’
Derde ring: belangen
In de derde ring zet je de belangen. Hierbij denk je in termen van WINST en VERLIES. Wat kost het iemand als jij je doel bereikt? Tijdverlies, zeggenschap, geld. Of wat levert het iemand op? Aanzien, werkplezier, tijdswinst, beroepstrots.
Het belang van beleidsambtenaar Mevrouw Jansen om het schoolverzuim terug te dringen is dat zij zichzelf zo goed kan positioneren als ambtenaar in de gemeente Dromenland.
Vierde en vijfde ring: mening en houding
In de vierde ring zet je mening en in de vijfde ring houding. In welke mate is deze belanghebbende het EENS of ONEENS met jouw inhoudelijke doel? En welke houding heeft diegene naar jou? En hoe kijken ze naar jouw organisatie?
Op basis van de ringen mening en houding kun je iets zeggen over de kwaliteit van de werkrelatie. Mevrouw Jansen is het eens met het doel en heeft veel vertrouwen in de relatie. Je hebt te maken met een bondgenoot.
Oneens en kritisch? Dan heb je te maken met een opportunist. In totaal zijn er zes kwaliteitsrelaties:
- Bondgenoot
- Coalitiepartner
- Twijfelaar
- Opportunist
- Opponent
- Vijand
Zesde ring: mate van invloed
Hoeveel invloed dicht je de belanghebbende toe in het helpen behalen van jouw doel? Dat kan met een 0 tot 10 schaal of plusjes en minnetjes. Mevrouw Jansen heeft redelijk wat invloed, uiteindelijk bepaalt de wethouder maar als zij niets aankaart gebeurt er sowieso niets.
Stap 3. Verbinden
Je hebt in een oogopslag je krachtenveld in beeld. Kleuren maken het geheel nog overzichtelijker. Je ziet meteen waar steun en remming zit, waar macht en invloed zit. Ook kijk je in deze fase naar de dynamiek binnen het krachtenveld, hoe verhouden de belanghebbenden zich tot elkaar? Soms kom je er nu achter dat je nog een belanghebbenden bent vergeten. En zie je door de vraagtekens in een keer wat je nog NIET weet.
Al deze informatie verbind je aan elkaar en geeft antwoord op de vraag: op wie ga ik als eerst mijn pijlen richten om mijn doel te bereiken?
Je bent ongeveer een dagdeel kwijt om je krachtenveld in kaart te brengen. Neem deze tijd. Leg het af en toe even weg en pak het een volgende dag opnieuw op. Het hoeft niet in een keer klaar! En het belangrijkste bij elk onderdeel; laat je bevragen, bevragen en bevragen.
Veel succes met het maken van jouw krachtenveldanalyse!
Kom je er alleen niet uit en wil je een krachtenveldanalyse maken met anderen? Doe dan de nascholing
Effectief doelen bereiken in complexe situaties. Leer werken doormiddel van krachtenveldanalyse.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op 16 februari 2023
