Voor weer een nieuwe groep deelnemers van de medische vervolgopleiding Maatschappij+Gezondheid nadert de afstudeerdatum. Eén van de grote opdrachten binnen deze opleidingen is het opzetten en uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek in sociaal geneeskundige context. Deze dag bood een breed palet aan actuele thema’s binnen de publieke gezondheidszorg, zowel jeugdgezondheidszorg, als infectieziektenbestrijding en ook overkoepelend gelinkt aan de sociaalgeneeskundige opleidingen. De bijdragen zijn gebaseerd op kwalitatief en kwantitatief onderzoek, en bieden zowel beleidsmatige als praktische inzichten.
Verslag
Vanuit de Jeugdgezondheidszorg werden er vier onderzoeken gepresenteerd.
Odette richtte zich met haar onderzoek op acceptatie van maternale vaccinaties en intentie tot deelname aan het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) voor baby’s. Hoewel bijna alle moeders in West-Brabant de kinkhoestvaccinatie accepteerden, koos slechts de helft voor griepvaccinatie. Hoogopgeleide moeders bleken vaker voor griepvaccinatie te kiezen. Belangrijkste redenen voor acceptatie waren bescherming van de baby en moeder, terwijl weigering vaak voortkwam uit twijfel over nut en effectiviteit. Goede voorlichting en toegankelijkheid tijdens de zwangerschap zijn essentieel om de vaccinatiegraad te verhogen. De intentie voor deelname aan het gehele RVP voor de baby lag op 92%, terwijl 1% aangaf niet te gaan deelnemen.
In het tweede onderzoek verkende Venutha de mondgezondheid bij kinderen van immigrantenouders in Terneuzen. Ouders hadden basiskennis over tandbederf en zagen het belang van goede mondzorg, maar begonnen vaak pas met tandenpoetsen tussen 2 en 4 jaar. Regelmatige tandartsbezoeken bleken vaak ongebruikelijk en kwamen pas na migratie op gang. Culturele invloeden en traditionele remedies, zoals knoflook of kruidnagelolie, spelen een rol in hun culturen. Zorgprofessionals moeten zich bewust zijn van deze achtergronden om effectieve mondzorg aan te bieden.
Rodyan onderzocht waarom jongeren muziek luisteren tijdens het leren en welke effecten dit heeft op stress door prestatiedruk. Jongeren gebruiken muziek vooral om concentratie te verbeteren en een ontspannen gevoel te creëren, waardoor ook stress vermindert. Positieve effecten overheersen, mits de muziek aansluit bij persoonlijke voorkeuren. Muziek helpt ook bij emotieregulatie en motivatie. Deze bevindingen suggereren dat muziek een waardevol hulpmiddel kan zijn om stress te verlagen en leren te ondersteunen, wat kansen biedt voor vervolgonderzoek naar toepassing in onderwijscontexten.
Odette analyseerde tuchtzaken tegen jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen tussen 2010 en 2024 om leerpunten voor de JGZ te identificeren. Van 36 zaken werden 14 gegrond verklaard, met 125 klachtonderdelen verdeeld over vijf thema’s: beroepsgeheim, bejegening, medisch handelen, verslaglegging en rechten van gezaghebbenden. Een veelvoorkomende valkuil was het onvoldoende informeren van beide ouders bij gegevensdeling met instanties zoals Veilig Thuis. Klachten over onheuse bejegening werden zelden gegrond verklaard, terwijl fouten in medisch handelen en rapportage vaker voorkwamen. Vanwege verschillen in KNMG- en V&VN-meldcodes ontstaan er onduidelijke situaties in handelingsvrijheid van collega’s. Daarnaast blijken geen JGZ-professionals in tuchtcolleges plaats te hebben.
Vanuit infectieziektenbestrijding werden twee presentaties gegeven:
Claire evalueerde de Digitale Vaccinatiecheck (DV), een online tool die persoonlijke vaccinatieadviezen geeft om de complexe informatievoorziening in Nederland te verbeteren. Negen patiënten met inflammatoire darmziekten (IBD) en vijf behandelaren testten een proefversie en gaven feedback via interviews. Respondenten vonden de DV waardevol door duidelijke, actuele en persoonlijke adviezen die zowel zelfstandig thuis als in consulten gebruikt kunnen worden. De tool werd als eenvoudig ervaren, maar er waren zorgen over toegankelijkheid voor mensen met beperkte digitale of taalvaardigheden. Informatie over vergoedingen en beschikbaarheid van vaccins ontbreekt nog, en medische kanalen zijn belangrijk voor zichtbaarheid. Conclusie: de DV heeft potentie om vaccinatiezorg te verbeteren, vooral voor risicogroepen, mits verder ontwikkeld.
In Nederland neemt het aantal gonorroe-infecties onder jongeren tot 25 jaar sterk toe, vooral bij hoogopgeleide vrouwen en heteroseksuele mannen zonder migratieachtergrond. Over hoe deze groep een infectie ervaart en aankijkt tegen preventie is weinig bekend, terwijl dit cruciaal is voor effectief beleid. Birgit interviewde twaalf jongeren over hun klachten, over de impact van de infectie op het dagelijks leven en percepties van behandeling en preventie. De ervaren klachten varieerden sterk tussen de deelnemers van ernstig belemmerend tot nauwelijks merkbaar. De behandeling werd doorgaans als snel en eenvoudig gezien, met het voordeel van anonimiteit.
Er werden ook twee presentaties gegeven over de sociaalgeneeskundige context binnen de geneeskunde opleiding:
Marianne onderzocht hoe studenten het coschap sociale geneeskunde hebben ervaren. Medische opleidingen bieden vaak weinig aandacht aan sociale geneeskunde (SG), waardoor studenten het zelden als carrière overwegen. In dit kwalitatieve onderzoek onder vijf coassistenten blijkt dat SG vaak wordt ervaren als “niet dokteren” en soms leidt tot een terugval in zelfstandigheid. Een enkeling overweegt SG als loopbaanoptie, vooral door eerdere ervaringen in curatieve coschappen. Hoewel algemene conclusies nog niet mogelijk zijn, biedt dit onderzoek een eerste verkenning om SG-coschappen informatiever en aantrekkelijker in te richten.
Hester bestudeerde de curriculumwijziging in de geneeskunde opleiding die het LUMC in 2023 doorvoerde. Omdat de zorg vraagt om artsen die meer aandacht hebben voor preventie, leefstijl en samenwerking buiten het ziekenhuis, werd de opleiding aangepast met meer extramurale zorg en zelfgestuurd leren. Uit interviews met docenten blijkt dat zij de verandering zinvol vinden, maar worstelen met de balans tussen basiskennis en extramurale inhoud. Ook ervaren zij spanning door de vermindering van het aantal colleges en meer eigen verantwoordelijkheid voor studenten. De omvang van de wijziging en de gelijktijdige invoering van zelfgestuurd leren maken het lastig om reacties van docenten eenduidig te interpreteren.
Afsluiting
Het was een zeer leuke en inspirerende dag. We zagen een breed scala aan benaderingen en inzichten die bijdragen aan betere publieke gezondheidszorg. Opnieuw werd zichtbaar dat gedragsverandering, beleid, communicatie en wetenschap hand in hand moeten gaan. Het belang van interdisciplinair en contextgericht werken binnen het publieke gezondheidsdomein is van het grootste belang.
Het volgende PH symposium onderzoeksresultaten staat gepland voor donderdag 29 januari 2026.